Οι φιλότιμοι είναι αρχοντικές ψυχές
– Τί είναι, Γέροντα, το φιλότιμο;
– Τί λέει το λεξικό; Η λέξη «φιλότιμο» δεν υπάρχει σε καμμιά
άλλη γλώσσα. Βλέπεις, οι Έλληνες μπορεί να έχουν μερικά κουσούρια, αλλά έχουν
και δύο δώρα από τον Θεό: το φιλότιμο και την λεβεντιά· όλα τα πανηγυρίζουν.
Να σάς πω λοιπόν τί λέει το δικό μου λεξικό: Φιλότιμο είναι το
ευλαβικό απόσταγμα της καλωσύνης· η πολύ-πολύ ευγνώμων αγάπη που είναι όλο
καλωσύνη και ταπείνωση. Είναι η λαμπικαρισμένη αγάπη του ταπεινού ανθρώπου που
δεν βάζει καθόλου τον εαυτό του σε ό,τι κάνει και η καρδιά του είναι γεμάτη
πνευματική λεπτότητα, ευαισθησία και ευγνωμοσύνη προς τον Θεό και προς τις
εικόνες του Θεού, τους συνανθρώπους του.
Οι φιλότιμοι λειώνουν εσωτερικά από ευγνωμοσύνη προς τον Θεό,
την οποία εκδηλώνουν με κάθε πνευματικό τρόπο, σαν παιδιά του Θεού. Επειδή
κινούνται στον ουράνιο χώρο της δοξολογίας, δέχονται με χαρά και τις
δοκιμασίες. Δοξάζουν τον Θεό γι' αυτές, όπως και για τις ευλογίες, και δέχονται
συνέχεια την ευλογία του Θεού.
Οι φιλότιμοι είναι αρχοντικές ψυχές. Υποφέρουν και από την
παραμικρή καλωσύνη που τους κάνουν οι άλλοι και προσπαθούν να την ανταποδώσουν,
αλλά, ό,τι κι αν κάνουν, ποτέ δεν αισθάνονται ότι μπόρεσαν να την ανταποδώσουν
και ποτέ δεν την ξεχνούν.
– Αυτός, Γέροντα, που αγαπάει πραγματικά τον ευεργέτη του
φανερώνει ότι έχει φιλότιμο;
– Αυτός που
αγαπάει μόνον τον
ευεργέτη του δεν
κάνει τίποτε. Αλλά
δυστυχώς σήμερα ούτε αυτό το φιλότιμο υπάρχει· σπάνια βρίσκεις άνθρωπο
να έχη ευγνωμοσύνη. Παλιά, τί φιλότιμο είχαν οι άνθρωποι! Μου έλεγαν οι γονείς
μου ότι ένας Αυστριακός βιομήχανος, που ήταν στα Άδανα, γλύτωσε τον πατέρα μου
από τους Τούρκους. Μετά χρεωκόπησε ο καημένος και το θεωρούσε προσβολή να
καθήση στα Άδανα, αλλά ούτε ήθελε να γυρίση στην Αυστρία. Τότε ο πατέρας μου,
που δεν είχε ξεχάσει ποτέ ότι του είχε σώσει την ζωή, τον πήρε στο σπίτι στα
Φάρασα και τον γηροκόμησαν.
– Το φιλότιμο, Γέροντα, έχει κάποιο όριο;
– Όχι, δεν έχει όριο. Είναι μια συνεχής μεγάλη παλαβομάρα...
Πνευματική παλαβομάρα!
– Χρειάζεται, Γέροντα, διάκριση στο φιλότιμο;
– Το φιλότιμο έχει και διάκριση και ευαισθησία και αρχοντιά...
Όλα τα έχει... Ο φιλότιμος, κουτός δεν είναι· αδικημένος μπορεί να είναι, αλλά
έχει τον Χριστό μέσα του, γιατί ο πιο αδικημένος είναι ο Χριστός.
Τον φιλότιμο αγώνα μας χαίρεται ο Χριστός
– Πέστε μου κάτι, Γέροντα, για τον αγώνα μου.
– Παλληκαριά, λεβεντιά, φιλότιμο! Με φιλότιμο να εργάζεσαι στον
Χριστό.
Και ο Χριστός στην ψυχή που έχει καλή διάθεση, αγωνιστικό πνεύμα
και φιλότιμο εργάζεται αθόρυβα.
– Γέροντα, γιατί
δεν γεμίζω από
την προσευχή, ενώ
φροντίζω να είμαι συνεπής στα πνευματικά μου καθήκοντα;
– Έ, πώς να γεμίσης; Έτσι θα γεμίσης; Θέλει γύρισμα το κουμπί
αλλού. Εξέτασε να δής πόσο δουλεύεις στην πνευματική ζωή με την λογική και πόσο
με την καρδιά· πόσο κινείσαι από την ευρωπαϊκή συνέπεια και πόσο από το
ορθόδοξο φιλότιμο. Αυτό που λέμε «συνέπεια», μερικές φορές είναι εγωισμός και
μας κλέβει. Να φανώ συνεπής, για να δείξω στους άλλους ότι είμαι σε όλα
εντάξει. Τότε όμως η ζωή μου γίνεται μια μεγάλη αταξία πνευματική. Να κινήσαι
παντού με φιλότιμο, γιατί σ᾿ αυτήν την συχνότητα κινούνται ο Χριστός, η
Παναγία, οι Άγιοι... Χωρίς φιλότιμο δεν έρχεται η θεία Χάρις.
– Γέροντα, η διαρκής εγρήγορση κουράζει;
– Κουράζει, όταν μπαίνη ο εγωισμός, γιατί τότε ο άνθρωπος πιέζει
τον εαυτό του. Όταν όμως μπαίνη το φιλότιμο, ο αγώνας γίνεται με την καρδιά,
και τότε δεν κουράζει, γιατί τον γλυκαίνει το φιλότιμο. Εσύ, νομίζω, ζορίζεσαι
λίγο στον αγώνα σου, γιατί λές: «πρέπει να κάνω εκείνο και εκείνο», έτσι με μια
πειθαρχία· καί, χωρίς να το καταλαβαίνης, μπαίνει και ο εγωισμός: «Να το κάνω,
για να αγιάσω». Να κάνης τον αγώνα σου, όχι για να αγιάσης, αλλά για να χαρή ο
Χριστός. Αν δούλευες, για να χαρή ο Χριστός, θα ήταν απαλός ο αγώνας σου και θα
είχες μέσα σου θεία παρηγοριά. Τώρα ο αγώνας σου είναι σκληρός και δεν έχει
παρηγοριά. Ο Χριστός είναι στοργικός Πατέρας και όχι τύραννος. Τον φιλότιμο
αγώνα μας χαίρεται ο Χριστός.
Όταν ο άνθρωπος
αγωνίζεται πνευματικά με
φιλότιμο, νιώθει εσωτερική αγαλλίαση, γιατί ο Θεός του δίνει
πνευματική ευχαρίστηση. Βέβαια ο φιλότιμος ποτέ δεν αγωνίζεται για την ανάπαυση
και την ευχαρίστηση. Κι αν δεν του δώση ο Θεός και τον Παράδεισο, δεν θα τον
πειράξη, γιατί δεν λέει: «νά αγωνισθώ, για να πάω στον Παράδεισο, για να περνάω
καλά και να μην υποφέρω στην κόλαση», αλλά από φιλότιμο δεν αμαρτάνει, γιατί
δεν θέλει να πάη στην κόλαση και να πληγώση τον Ευεργέτη του Χριστό. Κι αν ο
Χριστός του πη ότι και στον Παράδεισο θα έχη μαρτύρια κ.λπ., πάλι θα θέλη να
πάη εκεί για τον Χριστό.
Ο εχθρός του φιλότιμου είναι η φιλαυτία.
– Ο άνθρωπος, Γέροντα, που έχει φιλότιμο, έχει πάντα και
αυταπάρνηση;
– Αν είναι καθαρό το φιλότιμο που έχει, έχει αυταπάρνηση. Όσο
βγάζει ο άνθρωπος τον εαυτό του από την αγάπη του, τόσο περισσότερο φιλότιμο
αποκτάει. Όπου υπάρχει φιλαυτία, δεν υπάρχει φιλότιμο, γιατί ο εχθρός του
φιλότιμου είναι η φιλαυτία.
– Γέροντα, παρόλο πού, αν χρειασθή, δουλεύω με φιλότιμο
δώδεκα-δεκατρείς ώρες, αντιδρώ, αν μου ζητηθή να κάνω κάτι άλλο που δεν το έχω
προγραμματισμένο.
– Να μην το λές αυτό φιλότιμο. Όποιος έχει φιλότιμο δεν αντιδρά,
όταν του ζητούν βοήθεια, ούτε λέει πόσο δουλεύει. Στο Κοινόβιο που ήμουν,
όποιος έκανε την πιο πολλή δουλειά κρυβόταν. Μάζευε ένας αδελφός δυο τσουβάλια
ελιές και έλεγε ότι μάζεψε ένα καλαθάκι
και ότι ο άλλος μάζεψε πολλά τσουβάλια. Αυτό είναι αγάπη.
Εδώ ρωτάς: «Ποιά αδελφή μάζεψε τις ελιές;». «Εγώ», σού λέει η
άλλη. Έ, καλύτερα να μην τις μάζευε. Αν ξεκινήσατε για τον Μοναχισμό, για να
πάρετε επαίνους, κρίμα στα ναύλα σας.
– Γέροντα, όταν βλέπω να έχουμε πολλή δουλειά, εμένα με πιάνει
πανικός και ζορίζομαι.
– Εγώ, αν ήμουν στην θέση σου, θα ζόριζα τον εαυτό μου να βγάλω
και την
δουλειά της άλλης. Όταν μάθαινα μαραγκός, το αφεντικό είχε πάρει
και ένα άλλο παιδί για βοηθό που ήταν μεγαλύτερο από μένα και πιο γεμάτο, αλλά
ήταν τεμπέλικο.Μας έδινε δουλειά
το αφεντικό και
εκείνο καθόταν. «Τί;
εγώ θα κάνω
πλούσιο τον μάστορα;», έλεγε και δεν έκανε τίποτε! «Βρέ,
κοίταξε, του έλεγα, αν θέλης να μάθης την τέχνη, δούλεψε!». Τίποτε εκείνο!
Οπότε έβγαζα και την δική του την δουλειά. «Τουλάχιστον, του έλεγα, κάθησε
επάνω στον πάγκο να πατάς τα σανίδια, κι εγώ να τα σχίζω, γιατί είναι χασομέρι
να τα σφίγγω και να τα ξεσφίγγω με τον σφιγκτήρα». Μπορούσα να πώ: «Έβγαλα την
δουλειά μου, είμαι εντάξει» και να
᾿ρθή το αφεντικό να του πή: «Τί έκανες εσύ; Πώς αυτός που είναι
και πιο αδύνατος από σένα έβγαλε τόση δουλειά;». Αν τον μάλωνε, δεν θα
στενοχωριόμουν; Να καμάρωνα που θα έπαιρνα εγώ έναν έπαινο και εκείνος ένα
μάλωμα; αυτό εμένα θα με βοηθούσε; Και τελικά αδίκησε τον εαυτό του, γιατί δεν
έμαθε την τέχνη και μετά δούλευε με τον κασμά. Ο φιλότιμος άνθρωπος, όπου κι αν
βρεθή, θα κάνη προκοπή, γιατί θα εργασθή φιλότιμα. Ενώ ο άνθρωπος που δεν
καλλιεργεί το φιλότιμο που του χάρισε ο Θεός, ό,τι κι αν κάνη, ανεπρόκοπος θα
είναι.
Βλέπαμε παλιά τα καημένα τα ζώα, και τα βόδια και τα άλογα, όταν
στο ζευγάρι το ένα ήταν φιλότιμο και το άλλο δεν τραβούσε, ζοριζόταν το
φιλότιμο και έσερνε και το άλλο. Και τελικά εκείνο που δεν είχε φιλότιμο
κατέληγε στον χασάπη. Ένα βουβάλι ξέρετε
πόσο το είχα
πονέσει! Ζεύαμε τρία
ζώα μαζί, κι
εκείνο το καημένο, παρόλο που δεν
ήταν και τόσο δυνατό, ζοριζόταν να προχωρήση και τραβούσε και τα άλλα δύο. Όσο
ζοριζόταν, τόσο γινόταν μούσκεμα στον ιδρώτα. Αν μας παρουσιάση
κανένα τέτοιο ζώο
ο Χριστός μεθαύριο
και μας πή:
«δήτε αυτό,
σβάρνιζε και τα άλλα δύο· εσείς τί κάνατε;», τί θα πούμε; Άχ
μωρέ, πάρτε το στα ζεστά! Η πνευματική ζωή είναι λεβεντιά. Σάς δίνονται τόσες
δυνατότητες!
Οι φιλότιμοι έχουν λεπτή συνείδηση και βοηθιούνται από τον Θεό
– Γέροντα, όποιος έχει φιλότιμο το καταλαβαίνει ο ίδιος;
– Εσύ έχεις; Αυτό φαίνεται, ευλογημένη! Λίγο-πολύ καταλαβαίνει
κανείς τον εαυτό του, πληροφορείται, γιατί
έχει εσωτερική ανάπαυση
και ειρήνη. Αλλά
και όποιος έχει φιλότιμο
δεν καυχάται, δεν
λέει «εγώ έχω
φιλότιμο», γιατί πάντα
σκέφτεται: «Πρέπει να κινούμαι με περισσότερο φιλότιμο».
Ο φιλότιμος άνθρωπος έχει ειλικρίνεια, δεν υπολογίζει τον εαυτό
του, είναι απλός, έχει ταπείνωση. Όλα αυτά δίνουν ανάπαυση και στον ίδιο, αλλά
είναι αισθητά και στον άλλον· έχει και επικοινωνία εσωτερική με τον άλλον και
τον καταλαβαίνει. Και να του λές, ενώ πονάς, «είμαι πολύ καλά», για να μη
στενοχωρεθή, εκείνος καταλαβαίνει ότι πονάς και προσπαθεί να μη σε κουράση. Και
άλλος, ενώ σε βλέπει να μην έχης
κουράγιο, να ζαλίζεσαι, επειδή θέλει να σε απασχολήση, σού λέει: «Σε βλέπω,
Γέροντα, πιο καλά από κάθε άλλη φορά, σε βλέπω υγιέστατο!». Και να είχε
τουλάχιστον κανένα σοβαρό πρόβλημα, θα ήταν κάπως δικαιολογημένος. Αντιθέτως ο
φιλότιμος, και να έχη ανάγκη, λέει: «Γέροντα, μόνον την ευχή σου να μου δώσης,
να μη σε απασχολώ». Τον κρατώ και βουρκώνουν τα μάτια του. «Να φύγω, Γέροντα,
λέει, να φύγω, κουρασμένο σε βλέπω». Έ, αυτός πώς να μη δεχθή θεία βοήθεια;
Υπάρχουν άνθρωποι που από το φιλότιμο που έχουν αμέσως
καταλαβαίνουν τί βοηθάει και
τί ευχαριστεί τον
άλλον, με την
καλή έννοια, γιατί
σκέφτονται συνέχεια τον άλλον και όχι τον εαυτό τους. Μερικοί, ενώ δεν
με γνωρίζουν, καταλαβαίνουν από τί έχω ανάγκη· μου στέλνουν κανένα δεματάκι και
έχουν μέσα ακριβώς ό,τι μου χρειάζεται. Το δέμα τους σού δίνει να καταλάβης
όλον τον εσωτερικό τους κόσμο. Βλέπεις την λεπτή τους συνείδηση να είναι
απλωμένη στο κάθε πράγμα.
– Γέροντα, στο Καλύβι σας μερικές φορές καταφέρνουν και σάς
βλέπουν αυτοί που είναι λίγο αναιδείς και επιμένουν.
– Ναί, αλλά ανταμείβονται οι φιλότιμοι που από λεπτότητα δεν
θέλουν να με ανησυχήσουν. Την άλλη φορά ήρθε εδώ να με δη ένας οικογενειάρχης.
Τον είδα και χωριστά, τον είδα και με την γυναίκα του και με τα παιδιά του.
Μετά από δυό-τρείς μέρες ξαναήρθε. Εκείνη την ώρα έβλεπα κάποιον άλλον και έξω
περίμενε μια κοπέλα που είχε έρθει αεροπορικώς από την Αθήνα, για να με ρωτήση
για ένα θέμα που την απασχολούσε. «Μπορώ να απασχολήσω τον Γέροντα για πέντε
λεπτά;», της είπε, κι εκείνη του έδωσε την σειρά της. Περίμενε μιάμιση ώρα, για
να βγή ο κύριος που της ζήτησε να του δώση την σειρά της μόνο για ...πέντε
λεπτά. Όταν βγήκε, είχε έρθει η ώρα να φύγη για το αεροδρόμιο, οπότε η καημένη
μου είπε: «Δώσε μου την ευχή σου, Πάτερ, ήρθα από την Αθήνα, να σε συμβουλευθώ
για ένα πρόβλημα που έχω, αλλά τώρα δεν προλαβαίνω· είχα πάρει άδεια από την
δουλειά μου για λίγες ώρες και
πρέπει να φύγω, για να μη χάσω το αεροπλάνο». Έ, πώς να την
ξεχάσω αυτήν την ψυχή! Τελικά μόνον με τον αρχοντικό τρόπο βοηθιέται ο άνθρωπος
από τον Θεό.
– Γέροντα, όταν ο φιλότιμος ζη με δύσκολους ανθρώπους, δεν
ταλαιπωρείται;
– Σκοπός είναι να δείξη το φιλότιμό του στους ανάποδους
ανθρώπους. Το
Ευαγγέλιο λέει: «Ει αγαπάτε τους αγαπώντας υμάς, ποία υμίν χάρις
εστί;»1.
Οι φιλότιμοι και ευαίσθητοι αδικούνται εκουσίως από τις
παραχωρήσεις που κάνουν από αγάπη στους άλλους ή από την πονηρία των άλλων,
αλλά ποτέ δεν περιμένουν ούτε επιδιώκουν να δικαιωθούν σ᾿ αυτήν την μάταιη ζωή.
Σε τούτη την
ζωή οι φιλότιμοι τα πληρώνουν όλα, αλλά λαμβάνουν και την
βοήθεια του Θεού, και
στην άλλη ζωή θα έχουν μεγάλο μισθό.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1 Λουκ. 6, 32.
Aπο το Βιβλίο :
ΛΟΓΟΙ Ε΄ ΠΑΘΗ ΚΑ ΑΡΕΤΕΣ
ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΑΪΣΙΟΥ
ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ
